Dijital ortamda yayınlanan içeriklerin, hangi konuda olursa olsun, özellikle okuyucu deneyimi açısından görsellerle desteklenmiş olması beklenir. Buna karşın, online mecralarda bulunan görseller uygun bir biçimde kullanılmadığında ciddi telif sorunlarına yol açabilir. Bu da elbette, bazı ekonomik ve hukuki yaptırımları beraberinde getirir.

Uluslararası kaynaklarda “copyright” terimi ile açıklanan ve (©) şeklinde sembolize edilen telif hakkı; temelde, orijinal bir yaratıcı düşünce ürünün kullanılması ve yayılması hakkının eser sahibine yasalar aracılığıyla verilmesidir. Pek çok meslekte olduğu gibi, görsel sanatlar alanında çalışanlar, üretimleriyle yaşamlarını maddi ve manevi olarak sürdürebilme amacı taşır ve telif hakkı bu amacın gerçekleştirilmesi için sanatçıya katkı sağlar.

Çevrimiçi faaliyetler söz konusu olduğunda telif hakkı ile ilgili kural çok basittir: İnternet aracılığı ile bulunan kaynaklar, sahibinin izni olmadan kullanılamaz. Öyle ki arama motorları, görsellerin ücretsiz kullanıma açık olduğu veri tabanları değildir.

İnternette bulunan logo, illüstrasyon ve fotoğraf gibi her türlü imajın hakkı saklıdır ve bu durum genel olarak “görseller telif hakkına tabi olabilir” ifadesi ile açıklanır. Bu da bahsi geçen yaratımın nasıl ve kimler tarafından kullanacağına, yalnızca yaratıcısı tarafından karar verileceği anlamını taşır. Dolayısıyla izin almadan herhangi bir mecrada hakkı saklı bulunan görselleri kullanmak, bir telif sorunuyla yüzleşme ihtimalini doğurur.

Peki, telif hakkı ihlali yapmadan internette bulduğunuz görselleri kullanmak için neler yapabilirsin?

İnternet görsellerini kuralına göre kullanmak:

İnternet ortamında bulunan görsellerden yararlanmak istediğinde, bunu yasal bir biçimde gerçekleştirmek hiç de zor değil. İşte konuya ilişkin birkaç öneri:

Görsel sahibini bul:

Basit ve kesin bir adım olarak, kullanmayı planladığın görselin sahibi ile iletişime geçebilirsin. İnternette bulunan pek çok görsel, sahibine ait online kanallarda bulunduğu ve çeşitli bilgiler (isim, imza, link vb.) içerdiği için, iletişime geçme süreci zorlu olmayacaktır. Bununla beraber, eserin sahibine ulaşmak ve telif hakkını sorgulamak için Google Görseller üzerinden Tersinden Görsel Arama (Google Reverse Image Search) aracını kullanmak da iyi bir fikirdir.

İletişim aşamasının akabinde, eser sahibi ile kendisine atıfta bulunacağına dair bir anlaşma yapabilir veya eserin kullanımı karşılığında ödeme gerçekleştirebilirsin. Bu kanallar ile eser sahibine ulaşamaman durumunda ise fikri ve sanatsal hakların hiçbiri ortadan kalkmaz; eserin hakkı saklı kalmaya devam eder. Bu durumda, internetten bulduğun görselleri izinsiz kullanmak veya bunlar üzerinde izinsiz değişiklik yapmak yasadışıdır.

Farklı kaynaklardan yerleştirme (embed) yap:

Kaynak sitede bulunan imajı, “embed” özelliğinden faydalanarak hedef ortama aktarmak da mümkün olan bir diğer kurallı kullanım türüdür.

Facebook, Youtube, Twitter ve Instagram başta olmak üzere pek çok sosyal medya kanalı, bünyesinde paylaşılan ve telif hakkı bulunan görsellerin farklı ortamlara taşınmasına imkan vererek legal bir kullanım fırsatı sunar. Yalnızca hedef kanala kod yerleştirerek, herhangi bir usulsüz faaliyette bulunmadan içeriklerinizi güçlendirebilirsin.

Bunun haricinde, özellikle Instagram’da bulunan pek çok sanatçı, daha geniş kitlelere ulaşmak için, ortaya çıkarmış oldukları eserlerin izin alınarak paylaşılması konusunda oldukça isteklidir. Bu kişilerle iletişime geçmek, içeriğinizi özgün ve legal bir şekilde zenginleştirirken, sanatçıların eserlerini de takdir etmek için de iyi bir yoldur.

Stok görsel sitelerinden faydalan:

Ücretli ve ücretsiz kullanım sunan pek çok stok görsel sitesi mevcut. Elbette, her sitenin kendine özgü birtakım kısıtlamaları veya şartları (üyelik işlemleri ve ücretli kullanım gibi) bulunabilir; bu noktalara dikkat ederek telif hakkını ihlal etmeden, içeriğini görsellerle desteklemeniz mümkün.

Yukarıda da bahsettiğimiz Google Görseller, stok siteleri ile benzer çalışma prensibiyle, arama sayfasında bulunan Arama Araçları menüsünü kullanarak telif hakkına tabi olmayan görsellere ulaşma imkanı sunarken, Creative Commons ve benzeri siteler de çerçeve ruhsatlı olarak tabir edilen ve sahibinin tekrar kullanıma izin verdiği eserleri kullanıcılarla buluşturur.

Görselin izinsiz kullanılır ise ne yapabilirsin?

Bir kullanıcı değil, doğrudan eser sahibiysen ve izinsiz bir kullanım ile karşı karşıya kalmışsan, telif hakkı ve lisanslar konusunda bilgi sahibi olarak harekete geçmen ve bir hukuk danışmanı ile işbirliği içinde olman önemlidir.

Tersinden Görsel Arama (Google Reverse Image Search) bu aşamada da işine yarayacak önemli bir araç. Bu araç ile telif hakkı bulunan görselin hangi online kanallara yüklendiğini görebilirsin. Ayrıca Pixsy vb. web siteleri aracılığıyla izinsiz kullanım faaliyetlerini takip ederek, haklılığını kanıtlamana olanak sağlar. Bu tip araçlardan yardım alarak çeşitli kanıtlara ulaşman durumunda, lisans karşılığında, görseli izinsiz kullanmış kişiden ödeme talep edebilirsin.

Sonuç olarak, telif hakkına ilişkin bir sorun yaşamamak ve hukuki bir yaptırımla karşılaşmamak adına internetten bulduğun görselleri kullanmak için izin almalı ve izinsiz her türlü aktiviteden uzak durmalısın. Buna ek olarak, eser sahibiysen, hukuki bir yardım alarak illegal kullanımların önüne geçmen, haklarını korumak ve telif ile ilişkili farkındalık yaratmak açısından önemlidir.